احکام عزاداری امام حسین (ع)
احکام عزاداری امام حسین (ع) مشتمل بر سوالات زیادی میشود که مهمترین آنها در مورد نوع عزاداری، استفاده از انواع وسایل در عزاداری، تعزیه خوانی، لباس عزاداری و خیلی از موارد دیگر میشود.
سیرافی ها| سرویس مذهبی – با فرا رسیدن ایام سوگواری امام حسین (ع) بسیاری از سوالات برای عزاداران پیش میآید که برای پاسخگویی به آنها باید به استفتائات مراجع محترم تقلید مراجعه کنیم. در این مقاله مجموعهای از مهمترین سوالات در مورد احکام عزاداری امام حسین (ع) گردآوری شده است.
۱. آیا برپا کردن مراسم عزاداری [توسط زن] بدون اذن شوهر جایز میباشد؟
آیت الله نوری همدانی:
- در صورتی که از اموال شوهر باشد جایز نیست.
۲. گاهی برخی از دستهها با کفش وارد مسجد میشوند، که نوعی بی احترامی به مسجد محسوب میشود، لطفا بفرمائید که این مسئله چه حکمی دارد؟
آیت الله نوری همدانی:
- اگر موجب هتک شود اشکال دارد.
۳. در مورد زنجیرزنی که منجر به سیاه شدن یا مجروح شدن بدن میشود و همچنین غالبا پشت پیراهن افراد باز است و بیشتر در خیابان و معابر عمومی ظاهر میشوند، نظر شما چیست؟
امام خمینی:
- مانعی ندارد، مگر اینکه موجب ضرر فاحش بر بدن شود.
آیت الله فاضل لنکرانی:
- جایز بلکه راجح است مشروط بر آن که موجب ضرر مهم و اضرار بر نفس نباشد.
۴. آیا برهنه شدن مردان با حضور زنان برای عزاداری عیب دارد یا خیر؟
آیت الله فاضل لنکرانی:
- مانعی ندارد و زنها نباید به بدن مرد اجنبی نظر کنند. بر زنان لازم است از نظر خودداری کنند. البته بر مردانی که میدانند زنان به بدن آنها نگاه میکنند جایز نیست لخت شوند.
آیت الله بهجت:
- لخت شدنی که در معرض نظر حرام نامحرم باشد، جایز نیست.
۵. در مجالس زنانه، زنان مداحی و سخنرانی میکنند و صدای آنها به گوش مردان رهگذر میرسد. آیا این عمل جایز است؟
آیات عظام امام خمینی، خامنه ای، بهجت، فاضل، صافی، نوری، وحید، تبریزی، سیستانی:
- اگر صدای آنان در معرض ریبه، تلذّذ و تهییج شهوت باشد، جایز نیست.
۶. سینه زدن با تیغ و یا زنجیر زدن با زنجیری که دارای چاقو و یا تیغ میباشد و منجر به زخمی شدن بدن و جاری شدن خون میشود چه حکمی دارد؟
آیت الله مکاری شیرازی:
- کیفیت عزاداری باید چنان باشد که بهانهای به دست دشمنان اسلام ندهد و موجب سوء استفاده از آن نشود.
۷. بسیاری از تکایا در ایام عزاداریهای مذهبی، اقدام به حمل «علاماتی» میکنند که به قیمت گزافی خریده شده و حمل آن نیز موجب اشکال است. این وسائل از نظر شرعی چه حکمی دارند؟
امام خمینی:
- اشکال ندارد.
۸. حکم علمهایی که در مراسم عزاداری امام حسین (ع) از آنها استفاده میشود و بعضی دارای نقش و نگارهایی نیز هستند چیست؟
آیت الله فاضل لنکرانی:
- استفاده از آنها در عزاداری جایز است.
۹. آیا جایز است پارچه و دستمالهایی را که در ایام محرم بر روی علم میبندند به فروش برسانند و در عزاداری و تعمیر حسینیه مصرف کنند؟
آیت الله فاضل لنکرانی:
- اگر در مراسم عزاداری محل حاجت نباشد و زاید بر متعارف باشد، میتوانند بفروشند و به مصارف عزاداری و احتیاجات حسینیهها برسانند.
۱۰. آیا تعزیه و شبیه خوانی در مراسم عزاداری جایز است؟
امام خمینی:
- تعزیه و شبیه خوانی اگر مشتمل بر حرام نباشد و موجب وهن مذهب نشود، اشکال ندارد، ولی بهتر است به جای آن، مجالس روضه خوانی برپا کنند.
آیت الله فاضل لنکرانی:
- اگر مشتمل بر حرام نباشد و موجب وهن مذهب نشود مانعی ندارد.
آیت الله گلپایگانی:
- اگر تعزیه خوانی مشتمل بر استعمال آلات موسیقی نباشد و غنا و دروغ نخوانند و مرد لباس مختص به زن نپوشد، اشکال ندارد.
۱۱. آیا تشبه به اهل بیت (ع) در نمایش و تعزیه و غیر آن جایز است؟
امام خمینی:
- با مراعات احترام آنان جایز است.
آیات عظام فاضل لنکرانی و صافی گلپایگانی:
- در صورتی که مستلزم اهانت نباشد مانعی ندارد.
آیت الله علوی گرگانی:
- اگر تعزیه و شبیه خوانی موجب هتک حرمت به ساحت مقدس بزرگان دین شود، باید اجتناب شود.
۱۲. آیا پوشیدن لباس سیاه در عزاداری امام حسین (ع) جایز است و آیا رجحان دارد؟
آیت الله فاضل لنکرانی:
- پوشیدن لباس سیاه در عزای امام حسین (ع) و دیگر ائمه (ع)، چون از مصادیق تعظیم شعائر است، واجد رجحان شرعی میباشد و عملا بزرگانی، چون مرحوم آیت الله بروجردی در روز عاشورا از قبای سیاه استفاده میکردند.
آیات عظام صافی گلپایگانی و نوری همدانی:
- پوشیدن لباس سیاه به عنوان اعلان حزن و اندوه در مصیبت امام حسین (ع) و ائمه (ع) رجحان دارد.
۱۳. آیا نماز خواندن با لباس سیاه بر عزاداران امام حسین (ع) مکروه است؟
آیت الله صافی گلپایگانی:.
- چون لباس سیاه علامت عزاداران سیدالشهداء است و عزاداری آن حضرت کمال رجحان را دارد، لذا نماز خواندن با آن نیز مکروه نمیباشد.
۱۴. حکم استفاده از موسیقی در مراسم عزاداری امام حسین (ع) چیست؟
مرحوم شیخ انصاری در مکاسب محرمه در پاسخ به کسانی که میگویند غنا میتواند زمینه گریه کردن را فراهم نماید، آورده است:
- چنین شیوهای نمیتواند مقدمه مستحب یا مباح قرار گیرد و باید به عموم ادله حرمت غنا تمسک نمود.
مرحوم حاج شیخ عباس قمی در منتهی الآمال میگوید:
- عزاداران امام حسین (ع) بر وجهی سلوک کنند که زبان نواصب دراز نشود و از استعمال محرمات از قبیل: غنا که غالبا نوحهها خالی از آن نیست و حکایات ضعیفه مظنونه الکذب احتراز نمایند و شیطان را در این عبادت بزرگ راه ندهند.
۱۵. در رادیو مدح ائمه طاهرین (ع) با واقعه کربلا را با وزن و ساز و با لحن خوب میخوانند. آیا استماعش جایز است یا خیر؟
امام خمینی:
- اگر غنا و موسیقی نباشد مانع ندارد.
۱۶. هیئتهای نوازنده و کسانی که در مراسم تشییع جنازه شهداء موزیک عزا میزنند، از لحاظ شرعی چه حکمی دارد؟ و آیا خرید و فروش آن لوازم حرام است یا خیر؟
امام خمینی:
- خرید و فروش آلات لهو حرام است و موسیقی مطرب جایز نیست و صداهای مشکوک مانع ندارد.
۱۷. آیا زدن طبل و شیپور در تعزیه حضرت سیدالشهداء (ع) جایز است یا نه؟
امام خمینی:
- اگر از آلات لهو و لعب نباشد و وهن بر مذهب هم نشود مانع ندارد.
۱۸. آیا در عزاداری سید الشهداء استفاده از طبل و دهل جایز است؟
آیت الله فاضل لنکرانی:
- استفاده از آلات لهو و لعب حرام است، ولی طبل و دهل و امثال آن جزء این آلات نیست.
۱۹. چرا روزه گرفتن در روز عاشورا مکروه است؟
روزه روز عاشورا و روزی که انسان شک دارد روز عرفه است یا عید قربان مکروه است. در روایت آمده است که امام صادق (ع) فرمود: بنی امیه نذر کردند که اگر موفق به قتل امام حسین (ع) شوند، روز شهادت او را جشن بگیرند و مبارک بشمارند و روزه بگیرند و روزه در آن روز سنت آل امیه است، لذا ائمه اطهار (ع) به جهت مخالفت با این طایفه تبهکار و عدم هماهنگی با آنان، روزه عاشورا را نهی کردند.
با این حال در روز عاشورا مستحب است که انسان تا عصر بدون قصد روزه از خوردن و آشامیدن خودداری کند. همچنین بسیار مناسب است که در روز عاشورا کار و کسب تعطیل شود، مگر در حد ضرورت.
امام رضا (ع) فرمود: «مَن تَرَکَ السَّعی فِی حَوائِجِهِ یومَ عاشورا قَضَی اللهُ لَهُ حَوائِجَ الدُنیا وَ الاخِرَهِ»؛ «کسی که کار و تلاش برای برآوردن حوائج خود را در روز عاشورا ترک کند، خداوند نیازهای دنیا و آخرت او را برطرف میسازد.» (عیون اخبار الرضا، شیخ صدوق، ص. ۲۶۸)
با این حال در روز عاشورا مستحب است که انسان تا عصر بدون قصد روزه از خوردن و آشامیدن خودداری کند. همچنین بسیار مناسب است که در روز عاشورا کار و کسب تعطیل شود، مگر در حد ضرورت.
امام رضا (ع) فرمود: «مَن تَرَکَ السَّعی فِی حَوائِجِهِ یومَ عاشورا قَضَی اللهُ لَهُ حَوائِجَ الدُنیا وَ الاخِرَهِ»؛ «کسی که کار و تلاش برای برآوردن حوائج خود را در روز عاشورا ترک کند، خداوند نیازهای دنیا و آخرت او را برطرف میسازد.» (عیون اخبار الرضا، شیخ صدوق، ص. ۲۶۸)
۲۰. در ایام سوگواری امام حسین (ع) نماز مقدم است یا عزاداری؟
آیت الله فاضل لنکرانی:
- بهتر آن است که نماز را مقدم دارند، همانطور که امام حسین (ع) روز عاشورا هنگام ظهر نماز ظهر اقامه کردند.
۲۱. آیا پوشیدن لباس سیاه در عزای امامان معصوم (ع) مکروه است؟
آیت الله خامنه ای:
- کراهت آن ثابت نیست، بلکه اگر برای تعظیم شعائر باشد دارای اجر و ثواب نیز خواهد بود.
۲۲. آیا مراسم عقد و عروسی در ماه محرم اشکال دارد؟
آیات عظام امام خمینی، بهجت، خامنه ای، تبریزی، سیستانی، فاضل، مکارم، نوری، وحید و صافی:
- برگزاری این نوع مراسم، اگر توأم با معصیت و یا هتک حرمت حضرت سیدالشهداء (ع) نباشد، اشکال ندارد؛ ولی درآن هیچ نوع برکتی نیست و سزاوار است که مسلمانان غیرتمند سعی کنند این گونه مراسم را در ماههای دیگر و ایام متناسب با خود برگزار کنند.
۲۳. بی احترامی به نام مبارک امام حسین (ع) چه حکمی دارد؟
نام مبارک امام حسین (ع)، چون از نامهای بهشتی ونام حجت خدا و ثارالله میباشد، دارای احترام و احکام خاصی است بنابراین:
الف. حفظ احترام این نام لازم و بی احترامی به آن حرام است.
ب. هرگونه عملی که از روی عمد به نوعی بی احترامی به نام مقدس امام حسین (ع) محسوب شود، حرام است؛ مانند:
الف. حفظ احترام این نام لازم و بی احترامی به آن حرام است.
ب. هرگونه عملی که از روی عمد به نوعی بی احترامی به نام مقدس امام حسین (ع) محسوب شود، حرام است؛ مانند:
- سوزاندن ورقهای که نام ایشان برآن نوشته شده است.
- انداختن در جایی که بی احترامی به آن باشد، مثل محل زباله و خاکروبه.
- نوشتن آن با چیزی و بر چیزی که بی احترامی باشد.
- گذاشتن چیزی برآن که بی احترامی به حساب آید.
البته موارد بالا درصورتی حرام است که از روی عمد و با توجه باشد.
ج. رساندن جایی از بدن به نام مبارک امام حسین (ع) بدون طهارت جایز نیست؛ بنابراین دست گذاشتن بر نام امام حسین (ع) یا آویختن زیور یا پوشیدن لباسی که نام حسین (ع) برآن نوشته شده در صورتی که تماس با بدن داشته باشد، حرام است.
البته اگر کسی را به نام حسین نام گذاری کنند، نام آن شخص احکام مربوط به نام امام حسین (ع) را ندارد.
ج. رساندن جایی از بدن به نام مبارک امام حسین (ع) بدون طهارت جایز نیست؛ بنابراین دست گذاشتن بر نام امام حسین (ع) یا آویختن زیور یا پوشیدن لباسی که نام حسین (ع) برآن نوشته شده در صورتی که تماس با بدن داشته باشد، حرام است.
البته اگر کسی را به نام حسین نام گذاری کنند، نام آن شخص احکام مربوط به نام امام حسین (ع) را ندارد.
۲۴. خوردن تربت حسینی (ع) که به قصد شفا گرفتن مستحب است، چه محدودهای از مرقد شریف امام حسین (ع) را شامل میشود؟ آیا خوردن مقداری از مهرهای کربلا نیز همان حکم را دارد؟
حضرت آیت الله خامنه ای:
- قدر متیقّن، تربت قبر شریف و ملحقات عرفی آن است و مُهر اگر از آن دو محل تهیه شده باشد، همان حکم را دارد.
آیت الله بهجت:
- احوط (احتیاط واجب) اقتصار (اکتفا نمودن) بر مأخوذ (گرفته و برداشت شده) از قبر و اطراف مجاور قبر مطهّر است و در زائد بر آن درآب مستهلک شود.
۲۵. کسی که نذر کرده در روز عاشورا، به مردم حلیم بدهد، آیا میتواند به جای آن خوراکی دیگری بدهد؟ یا حلیم را در روزهای دیگر ماه محرم به مصرف برساند؟
آیات عظام امام خمینی، بهجت، خامنه ای، تبریزی، سیستانی، فاضل، مکارم، نوری، وحید و صافی:
- اگر نذر طبق صیغه معتبر شرعی بوده، باید به همان صورتی که نذر کرده عمل کند و اگر صیغه داشته، اختیار با اوست.
۲۶. خواندن روضههای دروغ و غیرمعتبر که بعضاً موجب تمسخر و هتک (بی احترامی به اهل بیت (ع) و مجالس عزاداری) میگردد چه حکمی دارد؟
آیات عظام خامنه ای، بهجت، فاضل، مکارم، تبریزی، سیستانی:
- اگر موجب هتک و تمسخر باشد جایز نیست. همچنین هر عملی که موجب وهن مذهب باشد حرام است.