اهمیت شاد بودن و شاد کردن دیگران از نظر اسلام
اسلام به شاد بودن و شاد کردن دیگران بسیار توصیه کرده و هیچگاه عبوس بودن را جایز نمیشمرد. اما شادی همراه با تمسخر، غیبت و تهمت و به طور کلی گناه در اسلام ممنوع است.
دو دیدگاه متفاوت درباره شادی در زندگی
-
دیدگاه نخست صحنه زندگی را تالار نمایش کمدی و خنده آور دانسته که در لحظههای گوناگون آن باید به برداشت خنده و قهقهه پرداخت و بدون از دست دادن فرصت، سر در آغوش خوشبختی نهاد! خوب بخوریم، گوارا بنوشیم، با تمام وجود به شادی بپردازیم و سرانجام زندگی خود را لبریز از شادمانی نماییم تا دیگران ما را خوشبخت بدانند! و برای لحظهای با ما بودن، آرزوی دست نیافتنی داشته باشند. گاه که سخنی از واقعیات زندگی و حقایق مقدس هستی مطرح میشود با جملهای کوتاه بهانهای برای بی بهانگی خود بیان میکنند که: بی خیال باش، خوش باش، زندگی ارزش غصه و اندوه ندارد، اگر به دنیا بخندی، دنیا هم به تو میخندد و …!
- دیدگاه دیگر آن است که آفرینش، مهمانخانه تن پروری، ساحل خوش گذرانی و داستانی خیالی نیست، بلکه گذرگاهی است که معبرهای حساس و مسؤولیت آفرینی همراه خود دارد. خنده و شادی و شوخی وسیلهای است که با آن چنین مسیری را روانتر بپیماییم، نه آنکه هدف زندگی باشد. به دیگر سخن، تفریح و شادی همانند شهد شیرین عسل است که تا آن موقع سودمند خواهد بود که با زهر گناه و عصیان همراه نشود، در غیر اینصورت حاصلی جز قهقهههای مستانه و خندههای نابخردانه نخواهد داشت.
توصیه به شاد بودن و شاد کردن دیگران در اسلام
بعضی از روایاتی که به شاد بودن و شوخ طبعی توصیه میکنند:
حضرت علی علیه السلام فرمودند:
«بِشْرُ الْمُؤْمِنِ فِی وَجْهِهِ وَ حُزْنُهُ فِی قَلْبِه» (۲)
شادی مؤمن در چهره و اندوه او در دلش است.
امام صادق علیه السلام میفرمایند:
«مَا مِنْ مُؤْمِنٍ إِلَّا وَ فِیهِ دُعَابَةٌ قُلْتُ وَ مَا الدُّعَابَةُ قَالَ الْمِزَاحُ» (۳۳)
هیچ مؤمنى نیست، مگر آنکه در او دعابهاى هست. راوی میگوید:عرض کردم که دعابه چیست؟ حضرت فرمود: «مزاح»
در روایتی دیگر از امام صادق علیه السلام آمده که ایشان فرمودند::
«چگونه است مزاح کردن شما با یکدیگر؟» روای میگوید، عرض کردم که: کم است. حضرت فرمود: «چنین مکنید؛ زیرا که با یکدیگر مزاح کردن از خوشخلقى است؛ و به درستى که تو به واسطه آن، سرور و شادى را بر برادرت داخل مىکنى؛ و هر آینه رسول خدا صلى الله علیه و آله با مرد مزاح مىکرد و مىخواست که او را شاد کند»
این روایات تنها بخشی از توصیههای دین اسلام به پیروان خود است تا برای خود و دیگران فضایی پر از ملاطفت و مهربانی و شادی بیافرینند.
تفسیر فراگیر اسلام در مورد شاد بودن و شاد کردن دیگران
بلکه شاید بیشتر جنبه سرور و بهجت قلبی مورد نظر باشد که در قلب انسان پدید میآید و خندیدن حالتی است که در پی آن میتواند بر چهره انسان پدیدار شود؛ و یکی از مهمترین و بالاترین مصادیق شاد کردن دیگران، سیر کردن گرسنه و بر طرف کردن نیازهای دیگران است که میتواند به عنوان یک شادی پایدار و عمیق – نه لحظهای و گذرا – محسوب شود. شاد کردن دیگران از عبادات محسوب شده و برای آن پاداش ذکر شده است!
امام صادق علیه السلام فرمودند:
خداوند به حضرت داود علیه السلام وحی کرد همانا اگر بندهای از بندگان من حسنهای را به درگاه من بیاورد من بهشتم را بر او مباح میکنم. حضرت داود علیه السلام پرسید: پروردگارا! آن چه کار خیری است؟ [که چنین پاداشی دارد؟] خداوند متعال فرمود: شاد کردن دل بندهای از بندگان مؤمن من ولو با دادن یک دانه خرما به او. همچنین ایشان در جای دیگری میفرمایند:
«مِنْ أَحَبِّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِدْخَالُ السُّرُورِ عَلَى الْمُؤْمِنِ إِشْبَاعُ جَوْعَتِهِ أَوْ تَنْفِیسُ کُرْبَتِهِ أَوْ قَضَاءُ دَیْنِهِ» (۶)
در این روایت، امام صادق علیه السلام پس از آنکه میفرمایند: از دوست داشتنیترین اعمال نزد خداوند، ادخال سرور و شادمانی بر مؤمن است؛ سه راهکار برای آن ذکر کرده و رفع گرسنگی و یا غم زدایی از چهره مؤمن و نیز ادای بدهی او را از راههای مسرور کردن مؤمن بر میشمارند.
جمع بندی:
همچنین به تجربه نیز دیده ایم افرادی که بیش از اندازه میخندند و شوخی میکنند، از نظر عرف بیشخصیت محسوب میشوند و دیگران به خود اجازه میدهند تا به آنها توهین کنند؛ بنابراین مسلمان واقعی در عین اینکه شوخ طبع است، وقار هم دارد و اسلام هیچ گاه نمیپسندد که شخصیت یک مسلمان سبک شمرده شود.
پر واضح است که به طور کلی نمیتوان گقت که هر کسی، به هر طریقی مردم را شاد کند، کار او عبادت بوده و مستحق پاداش شاد کردن دیگران است. همچنین باید توجه کرد که خیلی از اوقات ما برای شاد کردن دیگران از کارهای سبک یا شوخیهای نامناسب استفاده میکنیم، و یا این که اوقاتمان را به بطالت و بیهودگی میگذرانیم و گمان میکنیم که کارمان خوب است؛ بنابراین در ارزش، اهمیت و ثواب فوق العاده شادمان کردن دیگران حرفی نیست و عمده سخن در معنا و مصادیق آن است.
منابع:
۲. تصنیف غرر الحکم و درر الکلم؛ ص. ۹۱
۳. الکافی (ط – الإسلامیة)؛ ج۲؛ ص. ۶۶۳
۴. وسائل الشیعة؛ ج۱۲؛ ص. ۱۱۳
۵. کافی (ط – الإسلامیة) ج. ۲، ص. ۱۸۹
۶. وسائل الشیعة، ج. ۱۶، ص. ۳۵۰