برداشت های اشتباه در مورد ریا و تزویر
ریا و تزویر یعنی با نشان دادن اعمال پسندیده نزد مردم، طلب اعتبار و منزلت کردن. در روایات برای ریاکاران چهار علامت شمرده شده است. اما بعضی از اعمال خیر باید به صورت ظاهری نیز انجام شود و در آیات قرآنی نیز به آن تشویق شده است.
تعریف ریا
نشانههای ریاکاران
اما علامت ریاکار چهار چیز است:هنگامی که کسی نزد اوست تلاش میکند اعمال الهی انجام دهد و هنگامی که تنها شد در انجام عمل کسل است! و در تمام کارهایش اصرار دارد مردم از او مدح و ستایش کنند، و سعی میکند ظاهرش را در نظر مردم خوب جلوه دهد.
در حدیث دیگری از امیرمؤمنان امام علی (ع) همین معنی با تعبیرات جالب دیگری نقل شده است فرمود:
«لِلْمُرائِى اَرْبَعُ عَلامات: یَکْسِلُ اِذا کانَ وَحْدَهُ، وَ یَنْشُطُ اِذا کانَ فى النّاسِ، وَ یَزیدُ فى الْعَمَلِ اِذا اُثْنِىَ عَلَیْهِ، وَ یَنْقُصُ مِنْهُ اِذا لَمُ یُثْنى عَلَیْهِ» [۳]
بعضی از کارها حتماً باید به صورت ظاهری انجام شوند!
اگرچه بهتر است انسان تا جایی که میتواند خود را از جایگاه تهمت دور کند و طوری رفتار نکند که دیگران بگویند او ریاکار است؛ اما به این نکته باید توجه داشت که به خلاف تصور برخی از مردم، هر عمل خیر و عبادتی که به صورت ظاهری انجام شود، دلیل بر این نیست که انجام دهنده آن مرتکب ریا شده است.
در آیات قرآنی و روایات اسلامی بارها تشویق به صدقات و خیرات پنهانی و آشکار شده است، و این نشان میدهد که انسان میتواند با انجام اعمال صالحه به طور آشکار انگیزههای الهی خود را نیز حفظ کند، و از ریا برحذر باشد؛ در پنج آیه* از قرآن مجید تشویق به انفاق «سرّاً و علانیةً» یعنی بخشش در پنهان و آشکار یا «سراً و جهراً» که همان معنا را میدهد شده است؛ [۴]
در دین مبین اسلام بخشی از عبادات، مانند نماز جمعه، حج خانه خدا، تشییع جنازه مؤمن و جهاد، به طور آشکار انجام میشود و باید هم آشکار انجام شود؛ در جاهایی نیز نمایش اتحاد مسلمانان و ایجاد ترس در دل دشمنان واجب است؛ گاهی اوقات نیز هدف انجام دهندهی عمل خیر، این است که دیگران را به کار خیر ترغیب کند.
اما نکته ظریف اینجاست که در همه این کارها، انسان نباید هدفی جز رضای خدا داشته باشد، در غیر اینصورت اعمال خود را تباه میکند؛ از طرفی ممکن است انسان در ابتدا، رضای خدا را در نظر داشته باشد، اما در میانهی عمل خود، برای نمایش دادن به خلق، کاری را انجام دهد؛ به همین دلیل نیّت سالم داشتن بسیار سخت و ظریف است.
عمل حج به صورت ظاهری و نمایش اتحاد مسلمانان
ریا و تزویر یکی از انواع شرک
نفوذ شرک در مردم، پنهانتر از آنست که مورچهی سیاهی در شب تیره و تار بر روی گلیم سیاهی (سنگ سیاهی) راه برود.
شرک، درجات و مراتبی دارد؛ اسلام هر گونه هواپرستی، جاه پرستی، مقام پرستی، پول پرستی، شخص پرستی را شرک میشمارد؛ [۶]
هرچند که شرک، در خبر ذکر شده، به صورت کلی آورده شده، اما با بررسی آیات قرآن کریم و روایات در مییابیم که یکی از انواع شرک، ریا و تزویر است.
برداشت شما از ریا و تزویر و اعمال ریاکاران چیست؟ نشان دادن چه رفتارهایی را ریا و تزویر نمیدانید و چه اعمال نیکی از نظر شما باید پنهانی انجام شود تا آلوده به ریا و تزویر نشود. سوالات، دیدگاهها و تجربیات خود را از طریق بخش «ارسال نظر» با ما و سایرین در میان بگذارید.
پی نوشت:
۱- معراج السعادة، انتشارات علویون، ص. ۴۸۷ (با تصرف)
۲- تحف العقول، چاپ جامعه مدرسین، ص. ۲۲،
۳- شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، کتابخانه آیت الله مرعشی، ج. ۲، ص. ۱۸۰،
۴- اخلاق در قرآن، جلد ۱، ص. ۲۹۰،
۵- بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج۷۵، ص، ۳۷۱،
۶- مجموعه آثار شهید مطهری، ج. ۲، ص. ۱۲۴
* بقره – ۲۷۴؛ رعد – ۲۲؛ ابراهیم – ۳۱؛ نحل – ۷۵؛ فاطر –۲۹. (کتاب اخلاق در قرآن)