تعداد شهرهای ایران و میزان جمعیت آنها

تعداد شهرهای ایران

بر اساس آمار موجود و سرشماری نفوس و مسکن که در سال 1395 خورشیدی انجام گرفته، تعداد کل شهرهای ایران در حال حاضر معادل 1245 شهر است. البته هنگامی که از شهر صحبت می‌کنیم مسلما منظور و مقصود اصلی همان شهرستان است. فارغ از کوچکی یا بزرگی شهرستان‌های کشور، بسیاری از مناطقی که ما آنها را با نام شهر می‌شناسیم، بر اساس تقسیمات رایج کشوری در عمل شهرستان به شمار می‌روند.

شهرستان محدوده‌ای از محل سکونت انسان‌ها محسوب می‌شود که از نظر اندازه از استان کوچک‌تر بوده و از بخش بزرگ‌تر است. به طور معمول وقتی چندین شهر یا شهرستان در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند یک استان را تشکیل می‌دهند. هر شهر یا شهرستان نیز خود به چند بخش مختلف تقسیم می‌شود. در طول سال‌های اخیر افزایش جمعیت در ایران موجب شده است تا محدوده‌های شهری از نظر مساحت افزایش یابد. از همین رو به تدریج شاهد افزوده شدن بر تعداد بخش‌هایی هستیم که به دلیل افزایش وسعت و میزان جمعیت به شهرستان تبدیل شده‌اند. امری که در نهایت موجب افزایش تعداد شهرهای ایران شده است.

تاریخچه‌ای از تعداد شهرهای ایران در گذر زمان

بر اساس سرشماری انجام شده در سال 1345 خورشیدی تعداد شهرهای ایران برابر با 271 شهر بوده است. پس از آن به طور متوسط هر ده سال یک بار شاهد انجام یک سرشماری جدید بوده‌ایم که علاوه بر میزان جمعیت تعداد کل شهرها و روستاهای ایران را تعیین نموده است. در سال 1355 سرشماری جدیدی انجام گرفت که بر طبق آن مجموع شهرهای ایران 452 شهر و تعداد روستاها نیز بیش از 92 هزار روستا (به طور دقیق 92007) گزارش شد. این ارقام در سرشماری سال 1365 خورشیدی برابر با 496 شهر و 65349 روستا بود.

در سال 1375 خورشیدی سرشماری دیگری انجام شد که نشان از افزایش تعداد شهرها و روستاهای ایران داشت. به گونه‌ای که تعداد مجموع شهرهای ایران به 614 شهر و تعداد کل روستاهای کشور نیز به 68122 روستا افزایش یافت. در سرشماری انجام گرفته در سال 1385 خورشیدی مشخص شد که روند افزایش شهرهای ایران از نظر تعداد همچنان ادامه دارد اما تعداد کل روستاهای کشور نسبت به ده سال قبل کاهش یافته است. به این ترتیب که در سال 1385 خورشیدی تعداد مجموع شهرهای ایران با افزایش 400 عددی به 1014 شهر رسید، اما تعداد کل روستاهای کشور 4997 عدد کاهش یافت و برابر با 63125 روستا گزارش شد.

روند کاهش تعداد روستاهای ایران پس از آن تاریخ نیز ادامه یافت. به گونه‌ای که پنج سال بعد و در سرشماری انجام گرفته در سال 1390 تعداد کل روستاهای ایران 1377 عدد کاهش یافت و به رقم کلی 61748 روستا در سطح کشور رسید. با این حال روند صعودی افزایش تعداد کل شهرهای کشور همچنان ادامه پیدا کرد. تا آن‌جایی که تعداد مجموع شهرهای ایران در سال 1390 خورشیدی به 1139 شهر افزایش یافت. این روند در طول پنج سال پس از آن همچنان شکل صعودی خود را حفظ کرد. به گونه‌ای که در سرشماری انجام گرفته در سال 1395 خورشیدی تعداد کل شهرهای ایران برابر با 1245 شهر گزارش شد.
  

تاریخچه‌ی سرشماری در ایران

در طول صد سال اخیر تعداد ساکنان شهرهای ایران به شکل تصاعدی افزایش یافته است. با رشد جمعیت شهرنشین به همان نسبت شاهد افزایش تعداد شهرهای ایران بوده‌ایم. بنابراین به تدریج این نیاز از سوی مدیران کلان حس شد که به منظور برنامه‌ریزی اصولی برای زندگی بهتر این جمعیت و آگاهی از میزان تراکم آنها در مناطق شهری و روستایی کشور، اطلاعات مربوط به آنها به ثبت برسد.

بر اساس همین هدف نخستین سرشماری رسمی ایران در سال ۱۳۳۵ خورشیدی انجام شد. در آن زمان میزات جمعیت ایران بیش از 18 میلیون نفر (به طور دقیق ۱۸۹۵۴۷۰۴ نفر) تعیین گردید. در دهه‌ی سی خورشیدی از میان کل جمعیت پراکنده در ایران حدود ۳۲ درصد یعنی معادل ۶۰۰۲۶۲۱ نفر در شهرها ساکن بودند. به این ترتیب میزان جمعیت روستایی ایران در آن زمان حدود دو برابر جمعیت شهرنشین بود. روندی که در حال حاضر تقریبا معکوس شده است. در عمل می‌توان این موضوع را یکی از دلایل اصلی افزایش تعداد شهرهای ایران به مرور زمان دانست.

در نخستین سرشماری رسمی ایران جمعیت پایتخت کشور یعنی شهر تهران معادل ۱۵۶۰۹۳۴ نفر تعیین شده بود. در واقع حدود 60 سال قبل نیز مانند امروز تهران به عنوان پر جمعیت‌ترین شهر ایران به شمار می‌رفت. پس از پایتخت شهرهای دیگری نظیر تبریز، مشهد، اصفهان، آبادان، شیراز، کرمانشاه، اهواز و رشت به ترتیب در رده‌های بعدی پرجمعیت‌ترین شهرهای کشور قرار داشتند.

نیم قرن پس از آن تاریخ یعنی در سال 1385 خورشیدی سرشماری رسمی انجام شده از تعداد شهرهای ایران و جمعیت پراکنده در آنها نتایج دیگری را نشان می‌دهد. آمار به ثبت رسیده در این سال از سرشماری نفوس و مسکن نشان می‌دهد که جمعیت شهرنشین ایران در طول نیم قرن از حدود 6 میلیون نفر به بیش از 48 میلیون نفر (به طور دقیق ۴۸۲۵۹۹۶۴ نفر) افزایش یافته است. به این ترتیب می‌توان گفت که در دهه‌ی گذشته یعنی در سال 1385 خورشیدی جمعیت شهرنشین ایران 68 درصد از کل جمعیت کشور را تشکیل می‌داده است. ضمن آن که کل جمعیت ایران در آن زمان حدود 70 میلیون نفر (به طور دقیق ۷۰۴۹۵۷۸۲ نفر) بوده است.

در حال حاضر جمعیت ایران حدود ده میلیون نفر بیش از جمعیت ده سال قبل براورد می‌شود که در ادامه‌ی متن پیش رو به آمار مربوط به آن اشاره خواهیم کرد. در مجموع مهاجرت جمعیت روستانشین به شهرها افزایش تعداد شهرهای ایران در طول پنج دهه‌ی اخیر را به همراه داشته است. شهرهایی که بسیاری از آنها در اثر افزایش وسعت و مساحت روستاها و بخش‌ها و افزایش میزان جمعیت آنها به وجود آمده‌اند.

آمار آخرین سرشماری در ایران

در آخرین سرشماری نفوس و مسکن که در سال ۱۳۹۵ خورشیدی انجام گرفت، جمعیت ایران چیزی نزدیک به ۷۹٬۹۲۶٬۲۷۰ نفر بوده است. جالب آن که نرخ شهرنشینی در دهه‌ی 90 خورشیدی حتی از دهه‌ی 80 نیز بیشتر براورد می‌شود. به گونه‌ای که از میان جمعیت اشاره شده تعداد ۵۹٬۱۴۶٬۸۴۷ نفر در شهرهای ایران ساکن بوده‌اند.

افزون بر خالی شدن هر چه بیشتر روستاها از جمعیت در طول یک دهه‌ی اخیر، حتی جمعیت بسیاری از شهرهای ایران هم نسبت به یکدیگر تفاوت و تغییر قابل توجهی را نشان می‌دهد. در واقع طی سال‌های گذشته علاوه بر افزایش تعداد شهرهای ایران به تراکم جمعیتی بسیاری از آنها نیز افزوده شده است.

از میان شهرهایی که در طول ده سال گذشته رشد جمعیتی قابل توجهی را تجربه کرده‌اند می‌توان به کرج اشاره کرد. این شهر به دلیل نزدیک بودن به پایتخت ایران، در طول نیم قرن بیش از یک میلیون و سیصد هزار نفر افزایش جمعیت را تجربه کرده است. به گونه‌ای که جمعیت ۱۴۵۲۶ نفری آن در سال 1335 خورشیدی به ۱۳۷۷۴۵۰ نفر در سال 1385 افزایش یافته است.

در عوض شهرهای دیگری هم بوده‌اند که به دلیل رویدادهای ناگواری نظیر جنگ و همچنین بی‌توجهی کامل مسئولان اداره کننده‌ی کشور به آنها طی چند دهه‌ی اخیر دچار کاهش جمعیت محسوسی شده و بخشی از ساکنان آنها به شهرهای دیگر مهاجرت کرده‌اند. از میان این شهرها می‌توان به آبادان اشاره کرد. شهری که در زمانی نه چندان دور به عنوان عروس شهرهای ایران شناخته می‌شد و از امکانات قابل توجهی برخوردار بود. اما در حال حاضر از دوران شکوه فاصله گرفته و بسیاری از ساکنان خود را از دست داده است.