اعتماد به نفس کاذب در کودکان؛ علل ایجاد و راه‌های مقابله با آن

چرا اعتماد به نفس کاذب در کودکان شکل می‌گیرد؟

۱. فرزند سالاری

به طور کلی، فرزند سالاری و توجه بیش از حد به خواسته‌های کودک فشارهای مالی و روانی والدین را افزایش داده، موجب ایجاد فاصله بین طرفین شده و در نهایت منجر به ایجاد اعتماد به نفس بیش از حد در کودکان می‌شود. در واقع، چنانچه والدین تمامی خواسته‌ها و نیازهای کودک را برآورده کنند، او به نوعی به احساس رضایت درونی رسیده و برای خواسته‌های خود تلاشی نمی‌کند. در نتیجه، نوعی اعتماد به نفس کاذب در کودک شکل گرفته و او را به سمت رفتارهایی از روی تکبر سوق می‌دهد. از سوی دیگر، اگر چنین فردی در شرایطی قرار گیرد که خواسته‌ها و نیازهایش برآورده نشوند، دچار خشم و اضطراب شده و احساس ناتوانی و ضعف نسبت به توانایی‌های خود خواهد داشت.

۲. کمبود اعتماد به نفس

چنانچه روش‌های تربیتی نادرست به منظور پرورش کودکان منجر به از دست رفتن اعتماد به نفس در کودکان شود، به تدریج چنین کودکانی دچار سرخوردگی و ناامیدی می‌شوند. در واقع، زمانی که کودکان قادر بر شناخت درست و اصولی خود نباشند، دچار کمبود اعتماد به نفس می‌شوند. سپس با گذشت زمان و با کمک دیگران نسبت به خود و توانایی‌هایشان امیدوار شده، اما این بار دچار اعتماد به نفس کاذب می‌شوند.

به بیان دیگر، افراد و همچنین کودکان در چنین شرایطی برای جبران فرصت‌ها، زمان از دست رفته و گاهی برای تلافی حقارت‌ها حتی حاضر نیستند که ضعف‌ها و ناتوانی‌های خود را بپذیرند؛ به طوری که در گذشته توانمندی‌ها و استعدادهای واقعی خود را درک نمی‌کردند و اکنون نسبت به آن‌ها دچار اعتماد به نفس کاذب می‌شوند.

۳. غرور و تکبر

به طور معمول، کودکانی که بیش از حد مورد تمجیدهای دوستان، خانواده و همسالان قرار می‌گیرند، دچار غرور و تکبر شده و تمایلی به پذیرش عیوب و نقایص خود ندارند. حال اگر افرادی نقاط ضعف و مشکلات آن‌ها را بیان کند، به شدت با آنها برخورد می‌کنند. در واقع، ایجاد چنین اعتماد به نفسی منجر بدین می‌شود تا از پذیرش اشتباهات و خطاهای خود امتناع کرده و درک درستی از میزان توانایی‌ها و ضعف‌های خود نداشته باشند.

۱۳ روش مؤثر برای مقابله با اعتماد به نفس بیش از حد در کودکان

۱. احترام به دیگران را به کودکان بیاموزید

اعتماد به نفس بیش از حد معمولاً منجر بدین می‌شود تا به صورت مداوم توانایی‌های خود را به رخ اطرافیان بکشند. همچنین در برخی مواقع همواره سعی دارند تا مرکز توجه دیگران قرار گیرند. از سوی دیگر، چنین عاملی موجب می‌شود تا به ناتوانی‌ها و نقاط ضعف دوستان و اطرافیان خود بخندند.

در چنین شرایطی، والدین کودکان باید اهمیت احترام به دیگران را به آن‌ها بیاموزند. بنابراین به کودکان خود یادآور شوید که هر یک از افراد استعدادها و نقاط قوت مختص به خود را دارند. در واقع، این موضوع هرگز به معنای عدم توانایی سایرین نبوده و به منزله ضعف در آن‌ها نیست. به بیان دیگر، کودکان باید یاد بگیرند که همه افراد در همه چیز عالی نخواهند بود.

۲. کودکان را به فروتنی نسبت به توانایی‌های خود تشویق کنید

یکی دیگر از راه‌های جلوگیری از ایجاد اعتماد به نفس ناصحیح در کودکان این است که آن‌ها را به داشتن رفتاری از روی مهربانی و فروتنی نسبت به توجهات اطرافیان تشویق کنید. به عبارت دیگر، به کودکان خود بیاموزید تا در صورت دستیابی به موفقیتی آن را نتیجه تلاش و سخت‌کوشی خود دانسته و در پاسخ به تبریک‌های اطرافیان پاسخی فروتنانه به آن‌ها دهند.

به بیان دیگر، اعتقاد بر این که آن‌ها همیشه بهترین هستند، منجر به ایجاد اعتماد به نفس کاذب در کودکان می‌شود. از سوی دیگر، برخورداری از نگرش فروتنانه آن‌ها را از رفتارهای متکبرانه نسبت به هم‌سالان و اطرافیان دور نگاه می‌دارد.

۳. به کودکان خود بیاموزید تا سایرین را دست کم نگیرند

از جمله دیگر راه‌های مقابله با اعتماد به نفس کاذب در کودکان این است که به آن‌ها یادآوری کنید تا هرگز دیگران را دست کم نگیرند. در واقع، چنین اعتماد به نفسی در کودکان موجب می‌شود تا آن‌ها هر گونه رقابتی را به دلیل کم‌ارزش بوده آن رد کرده و بدین ترتیب فرصتی برای یادگیری مسائل جدید نداشته باشند.

به علاوه، چنین عاملی موجب می‌شود تا آن‌ها در برخورد با شرایط و موقعیت‌های جدید خود را مناسب آن موقعیت دیده و تلاشی برای دستیابی به چنین موقعیت‌هایی نکنند. حال آن که به دلیل دست کم گرفتن موقعیت‌های مناسب ممکن است حتی در رقابت برای دستیابی به آن‌ها دچار شکست نیز بشوند. به طور کلی، چنین رفتار متکبرانه‌ای هرگز مناسب کودکان و نوجوانان نبوده و آن‌ها باید به فردی توانمند، مهربان و فروتن مبدل شوند.

۴. به کودکان خود بیاموزید که می‌توانند الگویی برای دیگران باشند

به طور معمول، خانواده و اطرافیان در مواجهه با استعدادهای کودکان آن‌ها را مورد توجه و تشویق قرار می‌دهند. با این حال همواره به خاطر داشته باشید که ضمن تشویق کودک خود به او بیاموزید که برخورداری از چنین استعدادی به منزله برتری او بر سایر همسالان نبوده و توجه و تشویق دیگران نباید منجر به تکبر او گردد.

به بیان دیگر، به کودک خود یاد بدهید تا به نوعی رفتار کند که در آینده به الگویی برای سایر کودکان مبدل گردد. در واقع، کودکان باید رفتاری از روی عدالت، مهربانی، صبر، دوستی و بدون تکبر نسبت به هم‌سالان خود داشته باشند.

۵. به کودکان خود یادآور شوید که مُشک آن است که خود ببوید!

برای جلوگیری از ایجاد اعتماد به نفس کاذب در کودکان به آن‌ها یاد بدهید تا از ویژگی‌های شخصیتی، توانایی‌ها و کارهای خوبشان تعریف نکنند. بلکه تعریف و تمجید دیگران را با خوش‌رویی و فروتنی پذیرفته و نسبت به توجه اطرافیان رفتاری متکبرانه نداشته باشند.

از سوی دیگر، تمجید مداوم و بی‌مورد از کودک نیز منجر به ایجاد اعتماد به نفس کاذب در آن‌ها می‌شود. در واقع، تأیید و تمجید کودکان به منزله انگیزه‌ای مضاعف برای تلاش بیشتر است. حال آن که تعریف و تمجیدهای بی‌مورد منجر بدین می‌شود تا کودکان هیچ تلاشی برای دست‌یابی به موفقیت نکنند، چرا که گمان می‌کنند که قبلاً خوب بودن خود را ثابت کرده‌اند.

۶. کودکان خود را به چالش بکشید

اگر کودک شما دچار اعتماد به نفس کاذب شده است، می‌توانید به روش‌های مختلف او را به چالش بکشید. در واقع، مواجه شدن با برخی شکست‌ها و اشتباهات در مقاطع مختلف منجر بدین می‌شود تا این حجم از اعتماد به نفس در او فروکش کند. در نتیجه، کودکان نیز رفتارهای نرمال خود را از سر می‌گیرند.

به علاوه، به چالش کشیدن کودکان موجب می‌شود تا آن‌ها نسبت به نقاط ضعف خود آگاهی یافته و برای بهبود آن تلاش کنند و از انجام کارهای ساده نیز احساس خستگی نکنند.

۷. با کودک خود صادق باشید

یکی دیگر از راه‌کارهای مقابله با اعتماد به نفس بیش از حد در کودکان این است که رفتارهای نادرستشان را به آن‌ها گوشزد کنید. به عبارت دیگر، تلاش برای برقراری ارتباطی سازنده با کودکان و یادآوری رفتارهای از روی اعتماد به نفس کاذب آن‌ها موجب می‌شود تا کودکان هرگز واقعیت وجودی خود را فراموش نکرده و دچار تکبر و فخرفروشی نسبت به سایرین نشوند.

۸. به کودکان خود بیاموزید که راه صد ساله را در یک شب نمی‌توان رفت

یکی از وظایف مهم والدین در تربیت کودکان به منظور جلوگیری از ایجاد اعتماد به نفس کاذب در آن‌ها این است که به کودکان خود بیاموزند تا رویاهایی دست‌یافتنی برای خود در نظر بگیرند. به عبارت دیگر، کودکان خود را تشویق کنید تا در ابتدا برای دست‌یابی به اهداف کوچک‌تر و ساده‌تر تلاش کنند. سپس آرزوهای خود را کمی بزرگ‌تر در نظر گرفته و در صورت دستیابی به توانایی‌ها و مهارت‌های لازم از آن‌ها بخواهید تا شرایط دشوارتر را امتحان کنند. بنابراین به کودکان خود بیاموزید تا برای دست‌یابی به موفقیت به صورت گام‌به‌گام تلاش کنند.

۹. کودکان خود را با سایر همسالان مقایسه نکنید

برای جلوگیری از ایجاد اعتماد به نفس زیاد از حد در کودکان، خود آن‌ها را با دیگر همسالان مقایسه نکنید. برای مثال، هنگامی که فرزندتان موفقیتی به دست می‌آورد، می‌توانید او را تشویق کنید؛ با این حال، هرگز در چنین شرایطی ناتوانی، قابلیت‌ها و استعدادهای کم سایر همسالان را بی‌ارزش جلوه ندهید. به علاوه، هرگز در مورد شکست دیگران در مقابل کودک خود صحبت نکنید.

از سوی دیگر، زمانی که فرزندتان در حدی قابل‌قبول ظاهر نمی‌شود، او را تحت فشار قرار ندهید. به بیان دیگر، والدین باید درک کنند که سایر کودکان نیز برای دستیابی به نتایج بهتر سخت تلاش کرده‌اند.

۱۰. به کودکان بیاموزید تا انتقادپذیر باشند

یکی از بهترین روش‌های دوری از اعتماد به نفس کاذب برای کودکان این است که انتقادپذیر باشند. در واقع، زمانی که اطرافیان رفتار، گفتار و توانایی‌های شما را از نقطه نظر خود دیده و ارزیابی می‌کنند، می‌توانند نقاط ضعف و ایراداتتان را در قالب بازخوردی سازنده به شما ارائه دهند. بنابراین برای جلوگیری از ایجاد این مشکل در کودکان خود به آن‌ها بیاموزید که انتقاد اطرافیان را پذیرفته و در جهت رفع نقاط ضعف خود برآیند.

۱۱. به کودکان خود پایبندی به تعهداتشان را بیاموزید

برای جلوگیری از رفتارهای از روی اعتماد به نفس کاذب در کودکان به آن‌ها بیاموزید که پیش از تعهد نسبت به انجام کاری خوب فکر کنند. در واقع، اعتماد به نفس کاذب ممکن است در برخی موارد منجر بدین شود که افراد نسبت به توانایی‌های خود دچار اشتباه شده و قولی بدهند که در نهایت نتوانند به آن پایبند باشند. به بیان دیگر، کودکان باید یاد بگیرند تا در ارزیابی زمان و مهارت مورد نیاز برای انجام کاری واقع‌بین باشند.

۱۲. کودکان خود را با واقعیت‌ها روبه‌رو کنید

یکی دیگر از راه‌های کاربردی به منظور جلوگیری از ایجاد اعتماد به نفس کاذب در کودکان این است که توانایی‌ها، قابلیت‌ها و همچنین نقاط ضعفشان را به آن‌ها یادآوری کنید. در واقع، با چنین روشی کودکان خود را از دنیایی فانتزی خارج می‌کنید که در آن قهرمانان قادر به انجام هر کاری هستند. همچنین با به‌کارگیری این روش می‌توانید به فرزندان خود کمک کنید تا با واقعیات سخت زندگی روبرو شوند. در نهایت، تمامی این موضوعات منجر به کاهش اعتماد به نفس ناسالم می‌شود.

۱۳. به کودکان خود بیاموزید تا واقع‌بین باشند

در نهایت، برای جلوگیری از بروز رفتارهایی از روی اعتماد به نفس کاذب در کودکان خود می‌توانید به آن‌ها بیاموزید تا نسبت به توانایی‌ها و همچنین نقاط ضعف خود واقع‌بین و صادق باشند. در واقع، کودکان باید بتوانند نقاط ضعف خود را شناسایی کرده و در جهت رفع آن‌ها اقدام کنند. همچنین برخی کودکان به دلیل برخورداری از اعتماد به نفس کاذب نسبت به انجام کارهایی تلاش می‌کنند که در واقع خارج از توانشان است.

جمع‌بندی

به طور کلی، اعتماد به نفس کاذب در کودکان می‌تواند منجر به بروز اختلالات جدی در روند رشد و تربیت آن‌ها شود. در همین راستا، والدین باید با اتخاذ راه کارهایی در جهت رفع آن‌ها در کودکان خود اقدام کنند. برای این منظور در مقاله حاضر، دلایل ایجاد اعتماد به نفس زیاد از حد در کودکان را تشریح کرده و ۱۳ راه‌ کاربردی و مؤثر به منظور مقابله با چنین رفتارهایی در کودکان مورد بررسی قرار دادیم. یکی از روش‌های پیشگیری از ایجاد اعتماد به نفس کاذب، تقویت اعتماد به نفس صحیح است. به همین منظور پیشنهاد می‌کنیم با راه های بالا بردن اعتماد به نفس مثبت در کودکان آشنا شوید. آیا شما نیز در اطرافیان خود والدینی می‌شناسید که مجموعه رفتارهای آنها، منجر به ایجاد اعتماد به نفس ناسالم در کودکان می‌شود؟ آیا به منظور مقابله با این مشکل اقدامی انجام داده‌اید؟ نظرات و پیشنهادات خود را با ما در میان بگذارید.