تازه های روانشناسیروانشناسی عمومی
حالت خلسه چیست و چگونه می‌توان به این حالت وارد شد؟
خلسه حالتی بین خواب و بیداری است که بدن از آگاهی فاصله می‌گیرد و به دو نوع خلسه منفی و خلسه مثبت تقسیم می‌شود. وارد شدن به حالت خلسه هرچند جالب است اما خطراتی نیز دارد.
خلسه واژه‌ای عربی است که معادل فارسی آن را «ربودن» یا «یک‌بار ربودگی» می‌دانند، تعاریف متعددی از خلسه ارائه شده است و روانشناسی، عرفان، شعر و ادب و…. هرکدام برداشتی خاص از این واژه دارند. اگر با هیپنوتیزمآشنایی دارید، باید بگوییم خلسه با هیپنوتیزم شباهت‌هایی دارد؛ با این تفاوت اساسی که هیپنوتیزم شدن آگاهانه بوده اما وارد شدن به حالت خلسه اغلب ناآگاهانه است. مقاله‌ای که پیش رو دارید، شما را با حالت خلسه، علت، انواع و خطرات آن بیشتر آشنا می‌کند.
در صورتی که مطالعه قسمت خاصی از این مطلب مد نظر شماست، با انتخاب عناوین ارائه شده در فهرست زیر به موضوع دلخواه خود برسید.
علت خلسه
علت خلسه برآیند اتفاقاتی است که برای جسم و روح پیش می‌آید. در حالت خلسه حواس پنج‌گانه غیرفعال شده، فرد از آگاهی فاصله می‌گیرد و هوشیاری او نسبت به اتفاقات اطراف کاهش می‌یابد. ذهن ناخودآگاه فعال می‌شود و افکار و احساساتی را تجربه می‌کند که در حالت طبیعی از آنها آگاهی ندارد.
از دیدگاه عصب‌شناسی خلسه تغییر در سیستم عصبی بدن است که با توجه به نوع خلسه یعنی مثبت یا منفی بودن، دلایل متفاوتی خواهد داشت. در حالت خلسه مثبت، اعصاب پاراسمپاتیک فعال می‌شود و بدن به حال آرامش یا ریلکسیشن درمی‌آید. درحالی‌که حالت آرامش و فعال شدن اعصاب پاراسمپاتیک متعلق به خلسه مثبت است؛ در نوع دیگر خلسه یعنی خلسه منفی، سیستم عصبی سمپاتیک که در زمان ترس و استرس فعال می‌شود، به‌کار می‌افتد و با تحریک شدید عضلات و اضطراب همراه است.
در حالت خلسه مثبت ضربان قلب آرام شده، امواج ذهنی در شرایط آلفا قرار می‌گیرند و ذهن کاملاً آگاه و بیدار می‌شود؛ در این حالت تلقین‌پذیری نیز افزایش خواهد یافت که می‌تواند القای مثبت یا القای منفی صورت بگیرد.
از منظر عرفانی خلسه حالتی از جذبه و کشش به طرف خداوند است که عارف پس از طی مراحل سیر و سلوک به آن دست پیدا کرده و از عالم ماده جدا شده، با ابعاد الهی وجود خویش و ذات الوهیت ارتباط برقرار می‌کند. هرچند خلسه‌های طبیعی، منتج از بی‌تعلق بودن و وارستگی روح است، با تکنیک‌های متافیزیک نیز می‌توان به خلسه دست یافت.
از منظر عرفانی خلسه حالتی از جذبه و کشش به طرف خداوند است که عارف پس از طی مراحل سیر و سلوک به آن دست پیدا کرده و از عالم ماده جدا شده، با ابعاد الهی وجود خویش و ذات الوهیت ارتباط برقرار می‌کند. هرچند خلسه‌های طبیعی، منتج از بی‌تعلق بودن و وارستگی روح است، با تکنیک‌های متافیزیک نیز می‌توان به خلسه دست یافت.
انواع خلسه
دانشمندان و روان‌شناسان خلسه را از منظر‌های گوناگون تقسیم‌بندی کرده‌اند. یکی از دسته‌بندی‌ها بر اساس عامل به‌وجود آورنده است. در این دسته‌بندی خلسه را در چهار دسته خلسه مرضی، خلسه دارویی، خلسه محیطی و خلسه تلقینی جای می‌دهند. تقسیم‌بندی دیگر خلسه از لحاظ کیفیت آن است که در آن خلسه به دو دسته خلسه مثبت و خلسه منفی تقسیم می‌شود.
الف) انواع خلسه از نظر عامل به‌وجود آورنده
- خلسه مرضی: این خلسه تحت تأثیر درد و رنج ناشی از بیماری یا لحظات پس از بیهوشی به شخص بیمار دست می‌دهد و فرد اختیار سخنان خود را از دست می‌دهد. خلسه افرادی که هذیان می‌گویند در این دسته جای می‌گیرد.
- خلسه دارویی:مصرف برخی داروها، مواد روان‌گردان و همچنین مواد مخدر سبب می‌شود که فرد در حالت خلسه قرار بگیرد. در این خلسه فرد از خود بی‌خود می‌شود و در حالت خوشی کاذب قرار گرفته، محیط و اطراف خود را فراموش می‌کند.
- خلسه محیطی:قرار گرفتن در محیط ناآشنا و غریب اگر بی‌نهایت زیبا یا فوق‌العاده وحشتناک باشد، ممکن است برخی از انسان‌ها را شوکه کرده و در حالتی خلسه‌مانند وارد کند.
- خلسه تلقینی:این نوع خلسه با علم هیپنوتیزم در ارتباط بوده و از طریق القائات کلامی یا غیرکلامی صورت می‌گیرد.
ب) انواع خلسه از لحاظ کیفیت
- خلسه مثبت: این خلسه با آرامش همراه است. بدن شخص در حالت آرام و ضربان قلب موزون است؛ عمیق، آرام و منظم نفس می‌کشد. سیستم‌های مختلف بدن در وضعیت عادی خود هستند.
- خلسه منفی: تشویش، دلهره و اضطراب مشخات خلسه منفی هستند. در این حالت بدن برانگیخته می‌شود، قلب به تپش‌های تند می‌افتد، فشار خون بالا می‌رود. تنفس تند و نامنظم می‌شود، فعالیت دستگاه گوارش کاهش یافته، سیستم دفع ادرار فعال می‌شود و شخص احساس ادرار خواهد داشت.
چگونگی وارد شدن به حالت خلسه
طبق تعاریف، وارد شدن به حالت خلسه به صورت طبیعی رخ می‌دهد اما با روش‌های تلقینی نیز می‌توان خلسه را تجربه کرد. برای وارد شدن به حالت خلسه به محیطی آرام با نور کم و تهویه مناسب نیاز است.
فرد باید قابلیت وارد شدن به این حالت را داشته باشد و به خودش تلقین کند که به خلسه فرو خواهد رفت. تأثیرگذاری این تلقین نیازمند تمرکز فکری بالا است، به این معنا که در طول مدت زمان وارد شدن به خلسه به چیز دیگری فکر نکند.
فرد باید قابلیت وارد شدن به این حالت را داشته باشد و به خودش تلقین کند که به خلسه فرو خواهد رفت. تأثیرگذاری این تلقین نیازمند تمرکز فکری بالا است، به این معنا که در طول مدت زمان وارد شدن به خلسه به چیز دیگری فکر نکند.
شخص در جایی آرام نشسته یا دراز می‌کشد. هیچ‌یک از اندام‌ها نباید منقبض باشند. سپس حالت بی‌حس شدن را از نوک انگشتان پا تا سر به خودش تلقین می‌کند، به این صورت که تصور می‌کند اندام‌هایش هیچ حسی ندارند و بدن لَخت و سنگین شده است. در همان حال عمیق و منظم نفس کشیده و اعداد را به‌صورت معکوس از پنجاه تا صفر می‌شمارد. شمارش اعداد به آهستگی صورت می‌گیرد و با هر عدد فرد به خودش تلقین می‌کند که آرام و آرام‌تر می‌شود.
پس از آنکه جسم به آرامش رسید، نوبت به ذهن‌آگاهی می‌رسد. فرد برای فعال شدن ذهن ناخودآگاه به نقطه روبروی خویش خیره می‌شود و در حالی‌که پلک نمی‌زند، به تصاویر مبهم نقطه روبرو دقت می‌کند و به صداهای مبهم درونش گوش فرا می‌دهد؛ فرد می‌تواند چشمانش را ببندد تا تصاویر را پشت پلک‌هایش ببیند. مشکل بستن چشم‌ها این است که شخص ممکن است به خواب برود.
فردی که شرایط روحی وارد شدن به خلسه را داشته باشد، پس از حدود پانزده تا سی دقیقه تصاویری را مشاهده خواهد کرد که مربوط به مکان و زمان دیگری است.
فردی که شرایط روحی وارد شدن به خلسه را داشته باشد، پس از حدود پانزده تا سی دقیقه تصاویری را مشاهده خواهد کرد که مربوط به مکان و زمان دیگری است.
کسی که به خلسه وارد شده، برای خارج شدن از حالت خلسه نیاز به تلقین‌هایی متضاد با تلقین‌های ابتدایی دارد؛ از انگشت کوچک پا شروع کند، آن را تکان دهد و به خودش القا کند که حس به اندام‌هایش برگشته و بدنش وزن طبیعی خود را دارد، پس از آن بدن که اندکی سرد شده بود، کم‌کم گرمای طبیعی خود را به‌دست می‌آورد.
خطرات حالت خلسه
خلسه اگر به‌صورت طبیعی و ناخودآگاه رخ دهد، از اراده انسان خارج است و نمی‌توان از وقوع آن جلوگیری کرد، که به‌طور کلی خطری ندارد. البته این حالت و جدا شدن روح از جسم برای یک فرد سالم معمولی به ندرت پیش می‌آید.
اما افرادی که تمرینات متعدد و سعی و کوشش بسیار برای وارد شدن به حالت خلسه انجام می‌دهند، در معرض خطر هستند. زیرا بسیاری از این افراد پس از مدتی در عالم خواب تصاویر موهوم می‌بینند و دچار ترس و دلهره می‌شوند. فلج خواب و بختک، احساس مرگ و قالب تهی کردن، اختلالات خواب، برون‌فکنی در طول روز و توهم از عوارض وارد شدن بیش از حد به خلسه مصنوعی هستند. در این صورت فرد باید به روانپزشک مراجعه کند.
اما افرادی که تمرینات متعدد و سعی و کوشش بسیار برای وارد شدن به حالت خلسه انجام می‌دهند، در معرض خطر هستند. زیرا بسیاری از این افراد پس از مدتی در عالم خواب تصاویر موهوم می‌بینند و دچار ترس و دلهره می‌شوند. فلج خواب و بختک، احساس مرگ و قالب تهی کردن، اختلالات خواب، برون‌فکنی در طول روز و توهم از عوارض وارد شدن بیش از حد به خلسه مصنوعی هستند. در این صورت فرد باید به روانپزشک مراجعه کند.
بسیاری از افراد نمی‌توانند خلسه را تجربه کنند و فقط به حالت ریلکسیشن دست می‌یابند. اگر شما می‌خواهید به خلسه فرو روید، بهتر است در حضور فردی آشنا با فنون آن این‌کار را انجام دهید.
اگر در رابطه با حالت خلسه تجاربی دارید، آنها را با دیگر مخاطبان ستاره در میان بگذارید و سؤالاتتان را در این باره از ما بپرسید. همچنین در صورت علاقه به موضوعات مشابه از مقاله همه چیز در مورد خود هیپنوتیزم بازدید کنید.
