دلیل کشیدن دستها روی صورت بعد دعا

دعا یکی از روش های بسیار زیبایی است که توسط اهل بیت(ع) به انسان آموخته شده است و می توان آن را نوعی سلاح مومن دانست که در بسیاری از شرایط با دعا کردن و خلوص نیت بسیاری از مشکلات رفع می شوند. برخی از اعمال هنگام دعا کردن در میان مردم رایج است و برخی دیگر از حکمت آن اطلاعی ندارند. یکی از این اعمال دست کشیدن به صورت بعد از دعا است که در این بخش از دین و مذهب نمناک به آن می پردازیم.

چرا بعد از دعا دست را به صورت می کشیم؟

هنگامی که انسان دست به دعا بر می دارد، طبق سنت و روایات معصومین مستحب است که آن دست را به سر و صورت خود بکشد زیرا آن دست عطاء الهی را دریافت کرده است و متبرک شده است، به طور یقین خالی بر نمی گردد و دستی که عطای الهی را دریافت کرد، گرامی است؛ بنابراین خوب است که آن را به صورت یا به سر بکشد. 

پیامبر اکرم(ص) در خطبه شعبانیه فرمودند:

«و ارفعوا الیه ایدیکم بالدعاء فی اوقات صلواتکم، فانّها افضل الساعات، ینظر الله عزوجل فیها بالرحمة إلی عباده»؛ هنگام نمازدست ها را به دعا بلند کنید که بهترین لحظاتی که خدا با رحمت به بندگانش می نگرد این لحظات است. 

پیامبر اکرم(ص) در روایتی دیگری فرمودند:

زمانی که از دعا فارغ شدید دست ها را به صورت بکشید.( مستدرک الوسائل ج5 ص188)

گاه امام سجاد (ع) چیزی که به سائل مرحمت می فرمودند، دست مبارک را می بویید و می گفت:

این دست به دست الهی رسیده؛ چون خدا فرمود:«هُوَ یَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَیَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ» آنان که این شامه را دارند، می توانند با بو کردن دست، نشانه دست الهی را استشمام کنند و جزو همین حکمت هاست آنچه گفته می شود:بوی بهشت از فاصله هزار سال استشمام می شود، گروهی آن را حس می کنند و عده ای محرومند. 

امام صادق (ع) فرمود:

بنده دستش را به سوی خداوند عزیز جبار دراز نمی کند مگر اینکه خداوند حیا می کند که آن دست را خالی بر گرداند و در آن از فضل و رحمتش هر قدر بنده بخواهد قرار می دهد به همین جهت هرگاه کسی از شما دعا کرد، دستش را بر نگرداند مگر اینکه آن را به صورت و سر خود بکشد.(لکافی ج2 ص471 – الفقیه ج1 ص325) 

البته این استحباب مربوط به غیر فرائض است و در قنوت نماز واجب، کشیدن دست به صورت پس از دعا توصیه نشده است.

چنان که امام زمان در توقیعی فرمودند:

کشیدن دست ها به صورت و سر پس از دعا کردن، در نمازهای واجب جایز نیست.(الاحتجاج یک جلدی ص486 – وسائل الشیعه ج6 ص293)

آیت الله جوادی آملی نیز در بیانی در این باره می فرماید:

وقتی انسان دست به دعا برداشت، طبق روایات و سنت معصومین (ع) مستحب است آن را بر سر و صورت خود بکشد؛ برای اینکه لطف خدا به این دست پاسخ داده است. دستی که به سوی خدا دراز شود، یقیناً خالی برنمی‏ گردد و دستی که عطای الهی را دریافت کرد، گرامی است، لذا خوب است آن را به صورت یا به سر بکشد.

گاهی امام سجاد (سلام الله علیه) چیزی که به سائل مرحمت می‏ فرمود، دست مبارک را می بویید و می‏ گفت:

این دست به دست الهی رسیده؛ چون خدا فرمود:(هو یقبل التوبه عن عباده و یأخذ الصدقات)

حکم کشیدن دست به صورت پس از نماز

سوال:آیا بعد از اتمام نماز، دست ها را به مهر کشیده و بعد به صورت کشیدن مستحب است؟ اگر مستحب است دلایل آن چیست؟ در این زمینه نظر و رأی فقها چیست؟ 

پاسخ: 

مستحب است انسان بعد از نماز، مشغول تعقیب، یعنی خواندن ذکر و دعا و قرآن شود.(تحریر الوسیله، ج 1، ص 184) 

یکی از تعقیباتی که در روایات به آن سفارش شده، کشیدن دست ها به موضع سجده (چیزی که سجده بر آن صحیح است) و بعد کشیدن به صورت است، البته به کیفیتی که در روایات بدان اشاره شده است:

1.حسین خراسانی که فردی نانوا بود، می گوید:

در نزد امام جعفر صادق(ع) شکایت کردم از دردی که با من بود.

آن حضرت فرمود:

هنگامی که نماز را خواندی، دست خود را در موضع سجودت بگذار، بعد از آن بگو:«بِسْمِ اللَّهِ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ -صلّی الله علیه و آله- اشْفِنِی یَا شَافِی لَا شِفَاءَ إِلَّا شِفَاؤُکَ شِفَاءً لَا یُغَادِرُ سُقْماً شِفَاءً مِنْ کُلِّ دَاءٍ وَ سُقْمٍ»؛ به نام خدا. محمد رسول خدا است. درود خدا بر او و آل او باد. مرا شفا ده، ای شفادهنده! نیست شفایی، مگر شفای تو. شفایی که وا نگذارد بیماری را، شفایی از هر درد و بیماری.(الکافی، ج 2، ص 567) 

2. در روایت ابراهیم بن عبد الحمید آمده است امام صادق(ع) به مردی فرمود:

اگر تو را همّی رسید دست به موضع سجده ات (آن خاکی که بر آن سجده می کنی) بکش سپس بر صورت خود از جانب گونه چپ و بر پیشانی خود از جانب گونه راست مسح کن.

سپس سه بار بگو:«بِسْمِ اللَّهِ الَّذِی لا إِلهَ إِلَّا هُوَ عالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ، الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ اللَّهُمَّ أَذْهِبْ عَنِّی الْغَمَّ وَ الْحَزَنَ»؛ به نام خداوندی که معبودی جز او نیست داننده غیب و آشکار است، بخشاینده و مهربان است، بار الها! رنج و اندوه را از من دور ساز.(من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 331)

نکته:

کشیدن دست به صورت بعد از قنوت در حال نماز،کراهت دارد ولی نماز را باطل نمی کند.(پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری)