زندگینامه امام هادی (ع) و نگاهی به زندگی امام دهم شیعیان
علی بن محمد ملقب به امام هادی علی ال نقی از امامان ما شیعیان به حساب می آید و پدرش امام جواد نیز امام نهم شیعیان بوده است که مادرش نیز کنیزی به نام سمانه مغربیه و یا سوسن بوده است. در ادامه این مطلب به معرفی زندگینامه امام هادی پرداخته ایم.
زندگینامه امام هادی (ع) و نگاهی به زندگی امام دهم شیعیان
علی بن محمد ملقب به امام هادی علی ال نقی از امامان ما شیعیان به حساب می آید و پدرش امام جواد نیز امام نهم شیعیان بوده است که مادرش نیز کنیزی به نام سمانه مغربیه و یا سوسن بوده است. در ادامه این مطلب به معرفی زندگینامه امام هادی پرداخته ایم.
زندگینامه امام هادی
از رایج ترین لقب های امام هادی میتوان به نقی و هادی اشاره کرد. این لقب در شرایطی به این امام داده شد که در زمان امامت خود بهترین هدایت کننده مردم به سوی نیکی و خدا بوده است. از دیگر القاب این امام میتوان به مرتضی، عالم، فقیه، امین، ناصر، متوکل، خالص و طیب نیز اشاره کرد، که شیعیان امام هادی و فرزندش امام حسن عسگری را به دلیل اینکه در سامرا و منطقه عسگر مستقر بودهاند، امامین عسکرین می نامند.
با توجه به نقل از شیخ طوسی این امام در ۱۵ ذی الحجه سال ۲۱۲ ق در منطقهای به اسم صریا و نزدیک به مدینه چشم به جهان گشود. تولد او را در دوم و یا پنجم رجب همان سال و جمادی الثانی سال ۲۱۵ ق به میان آورده اند. همچنین طبق نظر تاریخنگار قرن چهارم، زمانی که اما جواد به همراه همسرش ام الفضل در حال به جای آوردن حج بودند، امام هادی را نیز در حالی که سن کمی داشت را به مدینه آوردند و ایشان تا سال های ۲۳۳ ق و با ۲۴۳ در مدینه به گذران عمر می پرداخته اند.
در همین زمان ها بود که متوکل این امام را به سامرا فراخواند و در منطقه تحت کنترل خود به نام عسگر او را تحت اقامت نمود که تا پایان عمر در همان منطقه ساکن شد.
به طور کلی قابل به ذکر می باشد که از زندگینامه امام هادی، امام جواد و امام حسن عسکری در مقایسه با دیگر ائمه شیعیان اطلاعات چندانی یافت نشده است. برخی از تاریخنگاران عمر کوتاه این امامان را محصور بودن آنان و غیر شیعه بودن نویسندگان کتب تاریخ را در آن روزگاران از عوامل اصلی در این وضعیت معرفی نموده اند. این امام از دو انگشتر برخوردار بود که یکی از آن ها نقش (خداوند، پروردگار من است و حامی ام از شر آفریدگارنش) بوده است و دیگری نیز (پایبندی به پیمان ها از خلق خداوند است) ثبت شده است.
عالمان شیعیان از چهار پسر به نامهای حسن، محمد، حسین و جعفر برای امام هادی علیه السلام در نظر گرفتنه اند، همچنین دختری به او نسبت داده اند که شیخ مفید نام او را عایشه و ابن شهر آشوب او را علیه معرفی کرده است. همچنین دیگر نویسندگان اهل سنت فرزندان امام دهم شیعیان را چهار پسر و یک دختر معرفی نموده اند.
در ادامه زندگینامه امام هادی علیه السلام قابل ذکر می باشد که علی بن محمد در سال ۲۲۰ ق در هشت سالگی به امامت رسید که طبق گزارشات به دست رسیده سن پایین امام در ابتدای امامت سبب ایجاد تردید در شیعیان نشد چرا که آغاز امامت امام جواد در سن کم سبب شده بود تا شیعیان پس از او در مواجهه با چنین موضوعاتی به تردید و شک مبتلا نشوند.
طبق گفته شیخ مفید شیعیان پس از امام نهم به استثناء عده اندکی امام هادی را به طور کامل پذیرفته بودند و دیگر افراد اندک موسی بن جعفر معروف به موسی مبرقع را امام خود می دانستند و از این رو پس از مدتی از اعتقاد خود دست برداشته و به دیگر شیعیان پیوستند. سعد بن عبدالله اشعری بازگشت عده اندک از افراد را به سوی امام هادی را به علت بیزاری جستن موسی مبرقع از آنان معرفی کرده است. شیخ مفید و ابن شهر آشوب در امامت امام هادی و عدم انجام آن به اتفاق نظر رسیده اند و از سوی کسی را به اثبات امامت نرسانده اند.
قابل به ذکر میباشد که این امام در طی سی و سه سال امامت شیعیان را وظیفه خود دانست که در این زمان خلیفه عباسی بر روی کار آمده است. ابتدای امامت او با خلیفه معتصمم و پایان آن با معتز همراه بوده است. ابن شهرآشوب پایان عمر این امام را در زمان خلافت معتمد عباسی معرفی نموده است. قابل به ذکر است که علی بن محمد امام دهم شیعیان هلت سال از امامت خود را در طی خلافت معتصم عباسی گذرانده است. معتصم طبق گزارشات تاریخی در مقایسه با دوران امام جواد در زمان امام هادی سختگیریهای بسیار کمتری به شیعیان داشته و و با بیشتر علویان مدارا داشته است. به طور کلی این تغییرات به علت سامان یافتن اوضاع اقتصادی و کم شدن قیام ها از سوی علویان بوده است.
در ادامه نیز چیزی در حدود پنج سال از دوره امامت امام دهم با خلیفه واثق، ۱۴ سال با خلافت متوکل، شش ماه با خلافت مستنصر، ۲ سال و ۹ ماه با خلافت مستعین و هشت سال با مقدار کمی با خلیفه معتز وجود داشته است.
-
نحوه ارتباط با شیعیان
این امام به وسیله نامه نگاری با دیگر شیعیان ارتباط خود را قطع نکرده بود به گفته جعفریان در این زمان قم از مهمترین مراکز تجمع شیعیان در ایران به شمار می آمده است و روابط محکم در میان شیعیان این امام وجود داشته است. محمد بن داوود قمی و محمد طالبی از قم و شهرهای اطراف آن به انتفال خمس پرداخته و دیگر سوالات مردم را به امام هادی اطلاع می داده اند.
در زمان امام هادی آشوب بسیار شدیدی از سوی خلفای عباسی وجود داشت که به علت برقراری ارتباط میان امام هادی و شیعیان عراق، یمن و مصر بوده است. طبق گفته جعفریان علاوه بر جمع آوری خمس و ارسال آن برای امام در برطرف نمودن مشکلات کلامی و فقهی در ثابت نگه داشتن نقش امام تاثیرات موثر ای قائل بوده اند.
-
روایات مربوطه
در بسیاری از روایات شیعیان به مانند کتب اربعه، بحارالانوار، تحف العقول، مصباح المتهجد، الاحتجاج و تفسیر عیاشی از این امام احادیث بسیاری به میان آمده است. در مسند الامام الهادی حدود ۳۵۰ حدیث از آمده است احادیثی که از او در منابع روایی به میان آمده است، نسبت به دیگر امامان بسیار کمتر است و علت آن را اقامت اجباری در سامرا و تحت نظر حکومت عباسی معرفی نموده است که از این رو فرصت انتشار علوم و معارف به او داده نشده است.
همچنین داستان های منقول از امام هادی در زمینه توحید، امامت، زیارت، تفسیر و باب های مختلف به مانند طهارت، نماز، روزه، زکات و ازدواج و آدابی در این رابطه به میان آمده است. همچنین بیش از ۲۱ روایت از امام هادی درباره توحید و تنزیه بوده است.
در ادامه این رساله از این امام درباره جبر و اختیار به میان آمده است. در این رساله حدیث و آیات قرآنی معرفی شده است که به صورت مبانی کلامی شیعه به مانند جبر و تفویض معرفی گردیده است. در ادامه نیز روایاتی به عنوان احتجاجات امام هادی معرفی شده است که بیشترین حجم مربوط به مسئله جبر و تفویض را در بر داشته است.
در برخی دیگر از روایات منقول از این امام را با نامهای متفاوتی به مانند ابوالحسن هادی، ابوالحسن ثالث ابوالحسن الخیر ابوالحسن عسکری، الفقیه العسکری، الرجل، الطیب، الخیر، الصادق بن صادق و الفقیه به میان آمده است که برخی از افراد تقیه را از عوامل اصلی در این رابطه معرفی نموده اند.
-
زیارت های مرتبطه
زیارت جامعه کبیره و زیارت غدیریه از این امام نقل شده است. همچنین زیارت جامعه کبیره یک دوره امام شناسی بسیاری از افراد معرفی نموده اند و محور زیارت غدیریه و محتوای آن به معرفی فضائل امام هادی پرداخته است.
-
مقام ایشان برای اهل سنت
به طور کلی بسیاری از بزرگان و عالمان اهل سنت برای این امام احترام به خصوص قائل بوده اند. آنان علم، سخاوت، زهد و عبادت این امام را ستایش می کردند. همچنین ابن حجر هیثمی ماجرای سخاوت این حضرت را گزارش های بسیاری کرده است.
-
نحوه شهادت و آرامگاه وی
امام دهم در زمان حکومت معتز عباسی به سم مسموم شده و در نهایت به شهادت رسیدند. ابن شهر آشوب بر این عقیده است که او در روزهای پایانی حکومت معتمد مسموم و در نهایت شهید شده است. همچنین ابن بابویه نیز بر این باور است که معتمد به این امام سم داده است.
شیخ مفید نقل کرده که در ماه رجب سال ۲۵۴ ق پس از ۲۰ سال و ۹ ماه اقامت در سامرا و سن چهل سالگی از دنیا وداع کرد. همچنین برخی از منابع شهادت او را در سه رجب و برخی دیگر ۲۵ و ۲۶ جمادی الثانی نیز معرفی کرده اند.
امام حسن عسکری در تشییع جنازه پدر خود شرکت کرده و جنازه او را در جادههای که برابر خانه موسی بن بقا قرار داده است. قبل از آنکه خلفای عباسی در تشییع شرکت نمایند، امام عسگری بر جنازه پدر خود نماز را برگزار نموده سپس او را در یکی از خانههایی که حضرت در در آن زندانی بوده است به خاک سپرد.
طبق برخی از روایات ازدحام جمعیت و گرمای هوا به حدی بسیار بوده است که پس از تشییع جنازه به امام حسن عسگری فشار بسیاری وارد می شد.
همانطور که در ابتدا مطالعه کردید امام هادی در خانه که در سامرا اقامت کرده بود به خاک سپرده شد و محل دفن امام هادی و فرزند امام حسن عسکری در سامرا به حرم عسکریین معروف میباشد. پس از دفن امام هادی در خانه اش، امام حسن عسکری برای مقبره پدرشان خادمی را مشخص نمود.
در سال ۳۲۳ قمری ناصرالدوله حمدانی برای حرم قبه ای بنا کرد و مهمان سرای برای زائران نیز برگزار کرد. در دوران آل بویه نیز ساختمان و تأسیساتی برای این حرم ساخته شده و گنبد و ضریح آن بازسازی شد. در سال ۱۳۳۵ شمسی نیز گنلد و ضریحی از طلا و نقره برای آن حضرت نصب شد.
و در پایان نیز در سالهای ۱۳۸۴ و ۱۳۸۶ شمسی قسمت هایی از حرم عسکریین در انفجارهای تروریستی خراب شد. ستاد بازسازی عتبات عالیات از سال ۱۳۸۹ شمسی به بازسازی آن پرداخته و در سال ۱۹۹۴ آن را به پایان رساندند، که گفتنی می باشد ضریح حرم نیز به همت آیت الله سیستانی بازسازی شده است.
در صورت که به مطالعه این چنین مطالب مذهبی علاقمند هستید میتوانید با کلیک بر روی دیگر مطالب همانند زندگینامه حضرت بنیامین و زندگینامه حضرت یعقوب از زندگی و نحوه امامت دیگر امامان به خوبی مطلع شوید.
منبع : آرگا
arga-mag.com